Wanneer je ziek wordt, een ongeval krijgt, een handicap hebt,… krijg je vaak te horen dat dat iets is wat je moet aanvaarden om verder te kunnen met je leven. Maar wat betekent dat dan: aanvaarden? Kan je zoiets echt aanvaarden? En kan je echt niet verder met je leven als je je lot niet hebt aanvaard? Vanuit mijn eigen ervaring heb ik toch een paar bedenkingen.
De oorsprong van aanvaarding
Het idee dat ‘je lot aanvaarden’ nodig is om verder te kunnen met je leven, is wijdverspreid en zo goed als algemeen aanvaard in onze maatschappij. Het vindt zijn oorsprong in theorieën rond rouwverwerking, waarvan iedereen de bekendste kent, namelijk die van de Zwitsers-Amerikaanse psychiater Elisabeth Kubler-Ross. Zij beschreef 5 stadia van rouw die elkaar chronologisch opvolgen en waarna het ‘rouwproces’ zogezegd is afgerond en men verder kan met het leven:
- Het eerste stadium is dat van de ontkenning: “Dit gebeurt niet met mij!”.
- Daarna volgt de onderhandeling: “Als ik maar goed genoeg mijn behandeling volg, komt het wel weer goed.”
- De derde fase is die van de woede: “Waarom ik?”
- Gevolgd door de fase van depressie: “Ik geef het op…”
- De vijfde fase is die van de aanvaarding: “Ik ga verder met mijn leven”
Door de jaren heen is men in de gezondheidszorg gelukkig minder hard gaan vasthouden aan het belang van de volgorde van die stadia. Daarnaast ontstonden ook vernieuwende en meer dynamische theorieën over rouw met meer ruimte voor individuele verschillen tussen mensen op vlak van rouwbeleving.
Mijn opleiding
Tijdens mijn studie Psychologie aan de Universiteit Gent kreeg ik meerde colleges over verlies en rouwverwerking. De te rigide toepassing van de hierboven beschreven stadia-theorie leidde tot het vreemde idee dat je ‘verkeerd’ kan rouwen als je niet alle stadia in de goede volgorde doorloopt, of er te lang over doet,… Zo werd rouw als ‘pathologisch’ beschouwt wanneer je er langer dan 6 maanden over deed – dan was het misschien toch een depressie? Ook in dagdagelijkse conversaties zit dit ingebakken. Eens goed huilen is bijna verplicht als je rouwt om iets, en na enige tijd moet je juist niet meer huilen, want anders denkt men dat je nooit verder zal kunnen met je leven.
Mijn eigen rouwproces
Op korte tijd is mijn gezondheid erg achteruitgegaan. Mijn job, mijn hobby’s, mijn sociaal leven, … zijn nu onmogelijk zoals het vroeger was. Ik kwam in een rolstoel terecht, moest aan de zuurstof en werd meer en meer geconfronteerd met de eindigheid van het leven.
“Het leven duurt even lang, of je het nu lachend of huilend doorbrengt.”
– Oosterse wijsheid
Vanuit deze persoonlijke ervaring ben ik opnieuw meer gaan nadenken over wat in mijn studie aan bod kwam. Hoewel de meeste stadia in Kubler-Ross’ theorie inderdaad herkenbaar zijn, voelt het idee vreemd aan dat je de 5 stadia chronologisch moet doorlopen met als resultaat een afgerond rouwproces waarna je de draad van je leven weer oppikt.
“Het feit dat de toekomst niet vastligt, is niet alleen een reden om angstig te zijn, maar ook een reden om te hopen.”
– Jerome Groopman
Mijn eigen rouwproces is als een emotionele rollercoaster zonder vaste volgorde. Er zijn dagen dat ik kwaad ben, dagen dat ik verdriet heb, dagen waarop ik doe alsof er niets aan de hand is, dagen waarop ik denk dat ik het nu echt allemaal een plekje heb kunnen geven en dagen waarop ik tegen beter weten in geloof dat alles weer wordt als vroeger. Maar eerlijk: die gevoelens overvallen mij gewoon van dag tot dag, onvoorspelbaar.
Bovendien beschouw ik mijn rouwproces niet als afgerond en vraag ik me ook sterk af of je ooit helemaal ‘klaar’ kan zijn met rouwen. Alsof je er daarna nooit meer over nadenkt? Alsof het vreemd is dat je later door bepaalde gebeurtenissen of herinneringen intens kwaad of verdrietig of … bent? Ten derde geloof ik ook niet dat je helemaal niet verder kan leven zolang je rouwt om iets. Soms lijkt het alsof ik even kan pauzeren in het rouwen, als ik het even helemaal niet aankan om er zelfs maar over na te denken. En soms heb ik even een periode waarin ik denk dat ik het een plek heb kunnen geven en gewoon intens gelukkig ben. Ondertussen functioneer ik wel en leef ik niet anders dan op de dagen dat ik er wel over nadenk.
“Don’t cry because it’s over, smile because it happened.”
– Gabriel García Marquez
Wat mij doorheen deze hele periode het beste heeft geholpen, is overigens niet het lezen van deze grote en uitgebreide theorieën over hoe ik verondersteld word te rouwen om mijn verlies. Ook de vaak goed bedoelde adviezen van familie en vrienden blijven niet zo vaak hangen. Veel inspiratie en troost haal ik uit korte citaten, noem het misschien levenswijsheden, waarvan ik er doorheen deze blog een paar heb geplaatst. Ook het contact met lotgenoten, mensen met een eigen verlieservaring, vind ik bijzonder waardevol. Het troost en herkenning vinden bij elkaar, maar evenzeer af en toe doen alsof er niets aan de hand is of eens goed lachen met ‘elkaars miserie’ doet ongelofelijk deugd.
Ik besef maar al te goed dat rouwen voor iedereen helemaal anders is en dat mijn verhaal en mijn bedenkingen erg persoonlijk zijn. Daarom ben ik ontzettend benieuwd naar jullie bedenkingen over dit thema, je eigen ervaringen met verlies en jouw tips. Deel ze hieronder!
Steven Claeys 2 september 2015
Straffe tekst! Ik ervaar zelf ook dat bijna iedereen verwacht die stadia terug te vinden in mijn gedrag, alsof ik die volgorde van die specifieke emoties moet delen zodat iedereen weet waar ik ongeveer sta. Vooral de verwarring bij anderen als je dan eens heftig reageert of ongelofelijk droevig bent, een emotie toont die niet in de “fase” thuishoort waarin ze denken dat jij je bevindt… Quotes helpen eigenlijk ook voor mij : “You win some, you lose some”, “Born to be awesome, not perfect” en “Carpe that fucking Diem” bijvoorbeeld… Aanvaarding is voor mij meer een etiket dat de buitenwereld wil kunnen plakken, dan een gevoel of mentale staat waarin ik mezelf zou kunnen bevinden. Dit simpelweg omdat aanvaarden op zich geen inhoud heeft. Wat is “aanvaarding”? Niet meer huilen? Geen schrik van de toekomst meer hebben? Niet kwaad zijn, niet depressief zijn? Aanvaarding is een etiket, een leeg woord, dat is hoe ik “aanvaarding” ervaar…
Aelbrecht Charlotte 2 september 2015
Heel straffe tekst Sien!
Mooi geschreven en oh zo herkenbaar.
Veel groetjes
Sien 3 september 2015
Merci voor je reactie! Ik ben ‘blij’ dat jij het ook op een gelijkaardige manier ervaart, ‘aanvaarding’ is een beetje een hol begrip geworden. Iedereen geeft er ook een eigen betekenis aan, voor de 1 is het je bijna passief neerleggen bij de situatie, voor de ander is het een stimulans om ondanks alles bijna bovenmenselijke prestaties neer te zetten. Het enige wat ik bij bijna iedereen hoor die een zware klap te verwerken gekregen heeft, is dat we bewuster in het leven staan. Dat is dan weer iets waarvan ik erg blij ben dat ik dat heb geleerd en waarvan ik hoop dat ik mijn omgeving kan inspireren om ook wat bewuster van dag tot dag te leven. ‘Carpe fucking diem’ zeker he 😉 ?!
Myrke 15 september 2015
Hallo Sien,
Bedankt voor het maken van jou blog! Veel dingen zijn herkenbaar: zoektocht naar informatie over je hulp en je rechten als mindervalide enz.
Ik ben alleenstaand,en heb ernstig astma en longemfyseem, nog 25% longfunctie, en ben nog in behandeling voor borstkanker. Aanvaarden doe ik niet. Leren mee leven wel! Telkens ik weer iets moet afgeven zoek ik een alternatief. Wat kan ik nog wel en wat zijn mijn mogelijkheden. Zo schuiven de hobby’s steeds naar iets anders. Ik zoek ook naar iets waar ik me nog steeds nuttig in kan maken, dit heb ik nodig voor mijn gevoel van eigenwaarde Jij bent het levende bewijs dat je ondanks alles altijd wel iets kan vinden om jezelf in waar te maken, respect! En… geen enkele mogelijkheid om van iets te genieten laten voorbij gaan, jawel, bewust leven.
Sien 15 september 2015
Dag Myrke,
Bedankt voor je reactie! Fijn dat ik je wat kan inspireren met mijn blog! We zitten idd in een gelijkaardige situatie als ik het zo lees… Ik vind het zelf ook het moeilijkste als je steeds weer een klein stukje moet inleveren. Dan moet je wel erg creatief zijn om nieuwe hobby’s te vinden enzo. Soms denk ik dat het makkelijker zou zijn me aan te passen als ik meteen een vaste beperking zou hebben in plaats van nu een ziekte die steeds achteruit ga. Maar dat zou ik natuurlijk ook alleen maar weten als ik me in die situatie bevind, en het gras lijkt altijd groener aan de andere kant, misschien is dat helemaal niet makkelijker. Ik ben benieuwd naar welke hobby’s jij dan zoal uitoefent? Ik ben deze week gestart met naailessen en leer nu mijn eigen kleren te maken. Dat is al best inspannend voor mij, maar lukt nog net wel en ik vind het heel leuk om te doen!
Groetjes,
Sien
Marie-Rose 16 oktober 2017
Ik heb met verschillende mensen met verschillende soorten aandoeningen.gepraat. Het komt er.op.neer dat niemand van hen.het echt.aanvaard. Ze.leren.er wel mee leven. Als antwoord krijg.je dan ik kan toch niet.anders. is het.misschien.zo dat.de ene mens meer.draagkracht heeft of.beter omringd wordt.dan.de.andere?
Reynders Nicole 10 januari 2019
Alles in het leven heeft een tegenpool. Licht-donker, dag-nacht, ….
De tegenpool van liefde is lijden.
Maar zijn het enkel maar tegenpolen waar we toevallig inzitten? Neen, er is veel meer.
Zoals de dag ontstaat uit de nacht
Zoals het licht volgt op de duisternis
Zo ook ontstaat liefde uit ons lijden
Ik hoor je nu al denken, voor mij mag de beweging naar liefde stilaan wel komen.
Maar wat heb je nodig om de beweging in de gang te zetten?
Acceptatie!
Maar dat is, volgens mij, de moeilijkste les die we in dit leven moeten leren. En ik ga je geen valse hoop geven, met acceptatie alleen kom je er niet!
Wat we werkelijk moeten leren is “ONVOORWAARDELIJK” te ACCEPTEREN, “ONVOORWAARDELIJK ” te AANVAARDEN!
Het is dus belangrijk dat je goed begrijpt wat “ONVOORWAARDELIJK” is.
Zonder voorwaarden dus, zonder dat een hoop inlost, zonder dat er ook maar iets zou moeten of kunnen gebeuren.
En daar zit de moeilijkheid, in de onvoorwaardelijkheid. Maar waarom is dat zo? Waarom zit daar het addertje onder het gras? Het lijden WIL JE niet naar liefde brengn. Het uiteindelijke doel van lijden is ons naar de “ONVOORWAARDELIJKE LIEFDE” te brengen. En deze onvoorwaardelijke liefde is onze bestemming.
Ik wens iedereen heel veel moed om opdracht te voltooien want het is de moeite waard!